میراث آریا: انجدان از قدیمی‌ترین روستاهای اراک بشمار می‌رود. این روستا در شمال شرقی اراک به مسافت ۳۰ کیلومتری واقع شده است و در میان کوه‌هایی از دنباله زاگرس است و حدود ۲ فرسنگ از کوه‌های ۷۰ قله را داراست و ۲ شهر خمین و اراک را از هم جدا می‌کند و فاصله‌اش از این دو شهر از نظر نقشه هوایی تقریباً یکسان است. این آبادی در دامنه کوه است و نسبت به روستاهای اطراف مرتفع‌تر و سه رشته کوه اطراف آن را محصور نموده همانا شبه جزیره‌ای از کوه‌ها تشکیل داده که فقط شمال غربی آن باز و هموار است.این روستا در یک مسیر کوهستانی بن بست و به لحاظ استقرار در پای کوه، از آب و هوای مناسبی برخوردار بوده و چشمه آب، باغات گسترده میوه و مشرف بودن به دشت، از جمله بارزتریت ویژگی‌های محیطی آن به شمار می‌آیند.

اقتصاد و فعالیت روستا بر فعالیت کشاورزی (زراعت، باغداری و دامداری) مبتنی بوده و کشت رایج، دیم و آبی است. اما عمده زراعت آن‌ها به صورت آبی است و بیشترین سطح زیر کشت مربوط به محصول گردو و انگور است. فعالیت دامداری نیز در روستا به صورت خانگی جریان داشته است. صنایع‌دستی پر رونق این روستا نیز گلیم بافی، قالی‌بافی و منبت‌کاری هست. انجدان در گذشته از رونق بسیاری برخوردار بوده و مهمترین آبادی منطقه عراق عجم محسوب می‌شده تا آنجا که در منابع تاریخی از آن به عنوان شهر یاد شده است، اما اکنون به دلیل مهاجرت و... ، از آن به عنوان روستا یاد می‌شود.

انجدان را معرب آنکدان، به معنای نوعی گیاه (کما) دانسته‌اند و نام این روستا را نیز مأخوذ از نام این گیاه که به وفور در آنجا یافت می‌شده گفته‌اند و همچنین در منابع تاریخی قرن ۸ ه. ق از آنجا به نام انگوان یا آنکودان یاد شده است.

سنگ نوشته‌های مقابر قرن ۱۰ ه. ق موجود در این روستا نیز از آنکوان سخن گفته‌اند.

با این وجود روستا دارای میراث ارزشمندی است و گذشته از چشمه آب روستا که جنبه نمادین داشته و سمبل زندگی در آبادی است، به لحاظ کالبدی نیز از بافت ارگانیک برخوردار است. در میان این بافت خانه‌هایی با قدمت بیش از صد سال، حمام تاریخی و بقاع تاریخی قابل مشاهده است. این روستا دارای چندین بنا از جمله بقعه‌های زیبای آن است که از میراث ارزشمند به جای مانده از دروه صفوی بوده که برخی از آن‌ها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند.

از دیگر خصیصه‌های مهم روستا، وجود تعداد زیادی مسجد و حسینیه است که در زمان برگزاری آیین‌های عزاداری فعال شده و بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند و یکی از آیین‌های سنتی این روستا چغچغه زنی است که در ایام محرم رواج دارد و حتی در فهرست میراث معنوی کشور هم ثبت شده است. این آبادی در زمستان نسبت به هوای اراک و روستاهای مجاور گرمسیرتر و در فصل تابستان بسیار خنک است. انجدان از جهات مختلف مشهور بوده است و یکی وجود مناظر طبیعی و خرم آن و باغات و اشجار روح بخش و همچنین وجود حیوانات اهلی و وحشی که آنرا به یک تفرجگاه و تفریحگاه تبدیل کرده است.

از این رو جالب توجه اعیان و اشراف و شکارچیان بوده و کماکان نیز است. تا آنجا که ناصرالدین شاه قاجار، در سال ۱۳۰۹ ه. ق بدان دیار سفر کرده است. البته شاید، سفرایشان به وجود داشتن صاحب منصبانی از انجدان در دربار ناصرالدین شاه بوده که به دعوت‌ایشان آمده باشند. دیگر به دلیل قدمت تاریخی و وجود آثار باستانی بسیار که سالانه میزبان گردشگران بسیاری است.

مهمترین دلیل شهرت آن در گذشته‌ای نه چندان دور وجود سیدهای دعانویس بود که مردم بسیاری را از سراسر نقاط ایران و هند و دیگر جاها جذب می‌کرده است و وجود فرقه اسماعیلیه و مرکز علم بودن و خوش آب و هوایی روستا از محسنات دیگر این آبادی در گذشته و حال و وجود آسیاب‌های آبی بسیار بوده که از روستاهای اطراف برای آرد کردن غلات بدانجا می‌آمده‌اند. از نکات جالب توجه در این زمان این بوده است که حدود ۸۰ درصد از ساکنان روستا از زن و مرد با سواد بوده‌اند و این ده دارای مدرسه علمیه و مکتب خانه‌های متعددی بوده و مردان بزرگی از این خطه برخاسته‌اند. مردم این روستا به زبان فارسی و با گویش خلج حرف می‌زنند و نشستن پای لهجه‌ی شیرین آن‌ها یکی از جذابیت‌های سفر به این روستا است.

این روستای کهن و تاریخی اخیراً نیز مورد توجه بیشتری قرار گرفته و دارای ظرفیت‌های گسترده برای تبدیل به کانونی برای گردشگری است. انجدان با داشتن ابنیه و بافت‌های تاریخی قابل توجه و همچنین حمام تاریخی و موزه مردم‌شناسی آن در کنار ظرفیت‌های طبیعی زمینه مناسبی را برای بازدید و استفاده گردشگران فراهم آورده است که می‌توان از جاذبه‌های طبیعی نیز غارهای بزرگ و کوچک زیادی را برشمرد که اگرعلاقه به غارنوردی داشته باشید می‌توانید از آن‌ها هم دیدن کنید. این روستا به مدت بیش از ۱۰ سال است که روستای برگزیده‌ی هدف گردشگری استان مرکزی شده و در طول این مدت بسیاری از بناهای تاریخی آن مرمت و بازسازی شده است. فاصله نزدیک این روستا با مراکز شهری و مبادی عمده گردشگران همچون اراک در سال‌های اخیر روند روز افزون جلب توریست را تجربه کرده است.

گزارش از پروانه بوالحسنی کارشناس ارشد معماری و کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی

انتهای پیام/